Język ukraiński jest bardzo bogaty w skróty i akronimy. Spotkamy je w dokumentach urzędowych, mediach, codziennej mowie, a nawet w czatach internetowych. Często uczący się ukraińskiego nie rozumieją ich znaczenia ani nie wiedzą, jak je poprawnie wymawiać. Warto więc przyjrzeć się najważniejszym z nich.

Istnieją dwie główne zasady wymowy akronimów:

1. Jeśli wewnątrz akronimu jest samogłoska, wymawiamy go jak zwykłe słowo:

МОН [mon] - Міністерство освіти і науки / Ministerstwo Edukacji i Nauki
ТОВ [tow] - Товариство з обмеженою відповідальністю / Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
ЧАЕС [czaes] - Чорно́бильська атомна електростанція / Czarnobylska Elektrownia Jądrowa
ЦУМ [cum] - Центральний універсальний магазин / Centralny Dom Towarowy
ПІБ [pib] - Прізвище, ім’я, по батькові / Nazwisko, imię, patronimik (imię odojcowskie).

2. Akronimy zawierające więcej samogłosek, które można łatwo wymówić, również czytamy jak zwykłe słowa:

ООН [oon] - Організа́ція Об'є́днаних На́цій / Organizacja Narodów Zjednoczonych
ОДА [oda] - Обласна державна адміністрація / Obwodowa Administracja Państwowa
НАБУ [nabu] - Націона́льне антикорупці́йне бюро́ Украї́ни / Narodowe Biuro Antykorupcyjne Ukrainy
НАТО [nato] - NATO
ЮНЕСКО [junesko] - UNESCO

3. Jeśli w akronimie nie ma samogłosek, literujemy każdą literę osobno, tak jak w alfabecie, np.:

ВНЗ [we-en-ze] - Вищий навчальний заклад / uczelnia
ЄС [je-es] - Європейський Союз / Unia Europejska
НБУ [en-be-u] - Національний банк України / Narodowy bank Ukrainy
АТБ [a-te-be] - АгроТехБізнес - największa sieć ukraińskich supermarketów
МВС [em-we-es] - Міністерство внутрішніх справ / Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
МЗС [em-ze-es] - Міністерство закордониих справ / Ministerstwo Spraw Zagranicznych
ПЦУ [pe-ce-u] - Православна церква України / Prawosławna cerkiew Ukrainy
НЛО [en-eł-o] - неідентифіко́ваний летю́чий об'є́кт / niezidentyfikowany obiekt latający (UFO)
ДЗ [de-ze] - домашнє завдання / praca domowa - ten skrót doskonale znają wszyscy moi uczniowie :)

Wyjątki:

Niektóre skróty wymawiamy jako pełne słowa mimo braku samogłosek w środku, np.:

ЗМІ (środki masowego przekazu, media) czytane jako [zmi]
США (Stany Zjednoczone Ameryki), wymawiane jako [ssza]

Powodem jest to, że wymowa litera po literze w tych przypadkach brzmi zbyt skomplikowanie lub nieharmonijnie.

Skróty używane podczas wojny

Trwająca rosyjsko-ukraińska wojna sprawiła, że w codziennym użyciu pojawiło się wiele skrótów i pojęć wojskowych:

ЗСУ [ze-es-u] - Збройні сили України / Siły Zbrojne Ukrainy
ГУР [hur] - Головне управління розвідки / Główny Zarząd Wywiadu
СБУ [es-be-u] - Служба безпеки України / Służba Bezpieczeństwa Ukrainy
АТО [ato] - Антитерористична операція / Antyterrorystyczna Operacja
ППО [pe-pe-o] - Протипові́тряна оборо́на / Przeciwlotnicza obrona powietrzna
ДСНС [de-es-en-es] - Державна служба України з надзвичайних ситуацій / Państwowa Służba Ukrainy ds. Sytuacji Nadzwyczajnych
ТОТ [tot] - тимчасово окуповані території / tymczasowo okupowane terytoria
ПТН ПНХ - wulgarny, polityczny skrót wyrażający sprzeciw wobec Władimira Putina (dosł. „Putin, idź na ch…”)

Skróty popularne w komunikacji internetowej

W mediach społecznościowych i na czatach często stosuje się skróty, które ułatwiają szybką i wygodną komunikację:

нз - не знаю (nie wiem)
хз - хтозна (kto wie, niewiadomo)
норм - нормально (w porządku, normalnie)
дяк(с) - дякую (dzięki)
мб - мабуть (chyba)
пра? - правда? (prawda?)
плз - proszę (please)
ХД - XD (emotikon śmiechu)
ясн - jasno (jasne)
комп - komputer
інфа - informacja

Skrótowce, które stały się codziennymi wyrazami

Te słowa zwykle mają swoje korzenie jeszcze z czasów komunistycznych. Na przykład słowo зарпла́та (pensja) jest skrótem od pełnego wyrażenia заробітна плата (wynagrodzenie). Podobnie:

медсестра́ – od медична сестра́ (pielęgniarka),
тураге́нт – od туристичний аге́нт (agent turystyczny),
автовокза́л – od автобусний вокза́л (dworzec autobusowy).

Wszystkie te formy powstały poprzez zlanie dwóch słów w jedno, tworząc z nich skrótowce, które dziś funkcjonują jak zwyczajne wyrazy.

Podsumowanie

Skróty i akronimy są nieodłączną częścią języka ukraińskiego. Ułatwiają szybkie przekazywanie informacji, ale bez ich znajomości trudno zrozumieć współczesne media czy rozmowy w internecie. Opanowanie podstawowych skrótów to prosty krok do lepszego rozumienia ukraińskiego języka.

A teraz przećwicz swoją wiedzę, wykonując tutaj zadania. :)