Nazwiska są nie tylko praktycznym oznaczeniem tożsamości, ale również żywym nośnikiem historii, kultury i dziedzictwa narodowego. Mogą one wiele powiedzieć o ludziach, ich zawodach, humorze, miejscowości czy wartościach. W tym artykule poznasz ukraińskie nazwiska, a także dowiesz się, jak poprawnie je odmieniać w obu językach.

Ukraińskie nazwiska mają charakterystyczne końcówki:

-ук / -юк / -чук [-uk / -juk / -czuk]: Поліщук, Гнатюк, Ковальчук;
-енко [-enko]: Шевченко, Коваленко, Кравченко;
-кo [-ko]: Бойко, Приходько;

a także:
-ик [-yk]: Мельник, Олійник;
-шин. [-szyn]: Василишин, Стефанишин;
-aр / -яр [-ar / -jar]: Кобзар, Маляр.

Wśród ukraińskich nazwisk szlacheckich występują następujące końcówki:

-ський/-ська: Зеленський/Зеленська; Виговський/Виговська;
-цький/-цька: Хмельницький/Хмельницька;
-зький/-зька: Збаразький/Збаразька.

Nazwiska oparte na zawodach

Tak samo jak w Polsce, niektóre nazwiska odzwierciedlały zawód danego człowieka, np.:

Мельник [Melnyk] - od “мельник” - młynarz;
Бондар [Bondar] - od “бондар” - bednarz;
Кравчук [Krawczuk] - od "кравець" - krawiec;
Tкачук [Tkaczuk] - od "ткач" - tkacz;
Писаренко [Pysarenko] - od "писар" - pisarz;
Олійник [Olijnyk] - od “олійник”- twórca lub sprzedawca oleju.

Nazwiska powstałe na bazie ukraińskich imion

Ukraińskie nazwiska mogą zawierać imię któregoś z przodków (zwykle ojca, dziadka lub matki):

-ук ( -юк; -чук):
Дмитрук (od imienia Дмитро);
Романюк (od imienia Роман);
Яремчук (od imienia Ярема);

-шин:
Василишин (syn Василихи, czyli żony Василя);
Данилишин (syn Данилихи, czyli żony Данила);

-енко (-ко):
Карпенко (od Карп);
Павленко (od Павло);

-ич (-ович):
Юркевич (od Юрко);
Андрухович (od Андрій);

-ів (-їв):
Іванів (od Іван);
Андріїв(od Андрій).

Ukraińskie nazwiska pochodzące od określonego regionu lub miejsca

Wcześniej nazwiska wskazywały na przynależność człowieka do jakiegoś miejsca:

• Коломієць (pochodzi z Коломиї), Грабовець (z Грабова).
• Садовий (сад - ogród), Лісовий (ліс - las), Польовий (поле - pole).
• Галицький (Галиччина - Galicja), Сумський (Суми - Sumy), Острозький (Острог - Ostróg).

Do tworzenia tych nazwisk wykorzystywano nie tylko nazwy miejscowości, ale również nazwy rzek, np:

• Дністренко (osoba pochodziła znad rzeki Дністер), Слученко (znad rzeki Случ), Деснюк (znad rzeki Десна).

Nazwiska Kozackie

W czasach kozackich powstało wiele nazwisk. Każdemu nowemu kozakowi nadawano przydomek - było to swoistą inicjacją. W nazwiskach tych można dostrzec jedną charakterystyczną cechę kozaków - dobre poczucie humoru.
Najczęściej nazwiska te opisywały cechy charakterystyczne: Головатий (ma wielką głowę), Кривоніс (ma krzywy nos), Чуб (ma czub), Шрам (ma bliznę), działalność kozaka: Гармаш (puszkarz), Соломаха (od nazwy potrawy, którą często gotowali kozacy), Стельмах (kołodziej) lub nazwę miejsca jego pochodzenia: Волошин (osoba romańskiego pochodzenia), Полтавський (z Połtawy), Чигиринський (z Czehrynia).

Wśród kozackich nazwisk istnieje szczególna grupa, której sposób tworzenia nie ma analogii w innych językach słowiańskich: Зірвишапка (Zerwijczapka), Убийвовк (Zabijwilk), Вернидуб (Przewróćdąb), Неїжборщ (Niejedzbarszcz), Недайкаша (Niedajkasza), Підкуймуха (Podkujmucha), Нетреба (Nietrzeba),
Нетудихата (Nietamchata), Перебийніс (Przebijnos), Небаба (Niebaba), Непийпиво (Niepijpiwo), Неховайзуб (Niechowajząb), Пропийсвіт (Przepijświat), Жуйборода (Żujbroda).

Najpopularniejsze ukraińskie nazwiska

W zestawieniu najczęstszych nazwisk ukraińskich, można zauważyć te, które brzmią znajomo także dla Polaków, takie jak Ковальчук [Kowalczuk] czy Шевчук [Szewczuk]. Poniżej przedstawiam ranking najpopularniejszych ukraińskich nazwisk:

• Мельник [Melnyk];
• Шевченко [Szewczenko];
• Коваленко [Kowalenko];
• Бондаренко [Bondarenko];
• Ткаченко [Tkaczenko];
• Бойко [Bojko];
• Кравченко [Krawczenko];
• Ковальчук [Kowalczuk];
• Олійник [Olijnyk];
• Шевчук [Szewczuk];
• Поліщук [Poliszczuk].

Jak odmieniają się ukraińskie nazwiska?

Nazwiska żeńskie zakończone na -o lub na spółgłoskę nie odmieniają się przez przypadki:

Називний (хто?): Марія Поліщук, Ярина Петренко;
Родовий (кого?): Марії Поліщук, Ярини Петренко;
Давальний (кому́?): Марії Поліщук, Ярині Петренко;
Знахідний (кого? що?): Марію Поліщук, Ярину Петренко;
Орудний (ким?): Марією Поліщук, Яриною Петренко;
Місцевий (на кому?): на Марії Поліщук, на Ярині Петренко.

Natomiast nazwiska męskie odmieniają się jak rzeczowniki:

Називний (хто?): Василь Коваль, Петро Шевченко;
Родовий (кого?): Василя Коваля, Петра Шевченка;
Давальний (кому́?): Василеві Ковалю, Петрові Шевченку;
Знахідний (кого? що?): Василя Коваля, Петра Шевченка;
Орудний (ким?): Василем Ковалем, Петром Шевченком;
Місцевий (на кому?): на Василеві Ковалі, на Петрові Шевченку.

Nazwiska kończące się na -ий/-a, -ський/-ська, -цький/-цька odmieniają się jak przymiotniki:

Називний (хто?): Олена Могилевська, Володимир Левицький;
Родовий (кого?): Олени Могилевської, Володимира Левицького;
Давальний (кому́?): Олені Могилевській, Володимирові Левицькому;
Знахідний (кого? що?): Олену Могилевську, Володимира Левицького;
Орудний (ким?): Оленою Могилевською, Володимиром Левицьким;
Місцевий (на кому?): на Олені Могилевській, на Володимирі Левицькому.

W języku polskim również odmieniamy ukraińskie nazwiska.

Ukraińskie nazwiska zakończone na -ий, -ський, -цький mogą otrzymywać polskie zakończenia: -y, -ski, -cki; nazwiska te odmieniamy tak samo jak odpowiednie nazwiska polskie, np.:

Залужний — Załużny, Załużnego, Załużnemu, o Załużnym;
Скоропадський — Skoropadski, Skoropadskiego, Skoropadskiemu, o Skoropadskim;
Старицький — Starycki, Staryckiego, Staryckiemu, o Staryckim.

Ukraińskie nazwiska żeńskie zakończone na spółgłoski oraz -o w języku polskim również są nieodmienne. Natomiast nazwiska męskie odmieniają się jak rzeczowniki. Na przykład, nazwiska męskie zakończone na -o i poprzedzone spółgłoską “k” deklinują się tak samo jak polski wyraz “matka”:

Mianownik (kto, co?): Stepan Tkaczenko;
Dopełniacz (kogo? czego?): Stepana Tkaczenki;
Celownik (komu? czemu?): Stepanowi Tkaczence;
Biernik (kogo? co?): Stepana Tkaczenkę;
Narzędnik (z kim? z czym?): Stepanem Tkaczenką;
Miejscownik (o kim? o czym?): o Stepanie Tkaczence.